معیارهای انتخاب شایسته

انتخاب همسر بدون شک یکی از مهمترین انتخابها در زندگی انسان است که می تواند سعادت و یا شقاوت دنیوی و اخروی هر فردی را تعیین کند . از همین رو در روایات و احادیث اسلامی نیز به شدت بر معیارها و ملاک های یک انتخاب شایسته برای ازدواج تاکید شده است.

در انتخاب همسر، اصالت و نجابت خانوادگى، کفویت و مسائل ژنتیکى را نیز باید در نظر داشت. ژنها به عنوان عوامل انتقال صفات از نسلى به نسل دیگر‌اند که در برخى روایات تلویحاً بدان اشاره شده است؛ در روایتى از پیامبر خدا صلى‏الله‏علیه‏و‏آله‏وسلم آمده است:«أُنْظُر فى اَىِّ نصابٍ تَضَعُ وَلَدَکَ فإنّ العِرْقَ دسّاسٌ(نهج الفصاحة، ص 112، ح 564 )؛ بنگر فرزند خود را در کجا قرار مى‏دهى؛ زیرا رگ (ژن) تأثیر خود را باقى مى‏گذارد.»در این زمینه به روایت جالب دیگرى از رسول خدا صلى‏الله‏علیه‏و‏آله‏وسلم تیمّن مى‏جوییم که مى‏فرمایند:«تخیّروا لنطفکم فإنّ النّساء یلدن أشباه اخوانهنّ و اخواتهنّ».(میزان الحکمة، ج 4 ، ص 280 )براى انتخاب همسر، تحقیق و بررسى و شناخت برادران و خواهران کسى که مى‏خواهد از او خواستگارى کند، خود یک معیار و ملاک مى‏تواند باشد؛ چه اینکه همسران همانند برادران و خواهران خویش فرزند مى‏آورند.

مسئله کفویت نیز این چنین مورد توجّه قرار گرفته است:

«تخیَّروا لنطفکم فأنکحوا الأکفاء و أنکحوا إلیهم(نهج الفصاحة، ص 227 )؛ در گزینش همسر براى خود، محلّ مناسب انتخاب کنید و از اشخاص هم شأن خود زن بگیرید و به آنها زن بدهید.»

خواستگارى از دختران شایسته و واجد شرایط فامیل ـ در لسان برخى از روایات ـ در شمار یک اولویت است، چنان که در این روایت آمده است:«النّاکح فى قومه کالمُعْشب فى داره(نهج الفصاحة، ص 635، ح 3147)؛ آن که از خاندان خویش زن گیرد، چنان است که در خانه خویش علف چیند.»از مهم‏ترین معیارهاى انتخاب همسر، دین دارى اوست، در روایاتى که از رسول خدا صلى‏الله‏علیه‏و‏آله‏وسلم و سایر ائمه اطهار علیهم‏السلام به یادگار مانده، مى‏توان بهترین ملاک‏ها و معیارهاى انتخاب را به دست آورد و در پرتو آن رهنمودهاى والا و ارجمند، زندگى سعادتمندانه‏اى پى ریخت. در ذیل، برخى از آن روایات می آید

. «تُنکَحُ المرأةُ لأرْبَعٍ: لمالها، ولحسبها ولجمالها و لدینها فَاظفر بذات الدین تربت یداک؛ زن را براى چهار چیز گیرند: مال، شرف، جمال و دین. و تو زن دین دار بجوى.» نهج الفصاحة، 237

2. «إذا جاءکم مَن ترضون دینه و أمانته یخطب [الیکم] فزوّجون...؛ اگر کسى به خواستگارى (دختر) شما آمد که از دیندارى و امانتدارى او راضى هستید، به او زن دهید...» میزان الحکمة، ج 4، ص 280

براى انتخاب همسرى شایسته، سزاوار است که انسان به صفات کسى که مى‏خواهد با او ازدواج کند، توجّه نموده به آن اهمیت دهد و همسرى برگزیند که خوشنام و خوش اخلاق باشد و تنها به زیبایى و مال او بسنده نشود. اخلاق نیک، یعنی صفات و خلق و خوهای پسندیده، در نظر عقل سلیم و شرع مقدس . زندگی زن و مرد در محیط خانوادگی احتیاج به اخلاق دارد; زیرا تنها در پرتو قانون نمی توان زندگی کرد وهمه انبیا نیز به خاطر زنده کردن اصول اخلاقی مبعوث شده اند .

اخلاق نیک و جاذبه های رفتاری پسر و دختری که می خواهند «زندگی مشترکی» 
را شروع کنند، یعنی اینکه، در کانون گرم خانواده هر دو باید اصول اخلاقی را رعایت کنند و آن اصول عبارتند از: جذابیت های بصری و گیرایی کلامی، نحوه حشر و نشر اجتماعی، برخوردها و رفتارها در شرایط و موقعیت های گوناگون، توجه به نظافت و بهداشت فردی و پاکیزگی و تمیزی منزل، نحوه غذا خوردن، خوابیدن، آراستگی ظاهر، در نگاه کردن در هنگام سخن گفتن با همدیگر، در ابراز لطف و محبت، در هدیه دادن وهدیه گرفتن، در مهمانی ها و پذیرایی ها، در جشن ها و ترحیم ها، در سفرها و گشت وگذارها، در خریدها و داد و ستدها، تقدم در سلام کردن واحوالپرسی با زیباترین کلام ها و واژه ها، در ابراز دوستی و عشق و علاقه نسبت به همدیگر، در وقت شناسی و وفای به عهد، در اقامه نماز و روزه گرفتن، در معاشرت با اهل فضل و معرفت والگوهای مطلوب رفتاری و . . . خلاصه در همه رفتارهای نیک شخصی، خانوادگی، شغلی و اجتماعی همسران، یعنی مجموعه آنچه از انسان سر می زند و نسبتا پایدار و قابل مشاهده است، می تواند از مهم ترین جاذبه های زندگی مشترک و یا خدای ناکرده از عوامل زمینه ساز سردی ها، بی تفاوتی ها و بعضا جدایی ها باشد .پیامبر اسلام حضرت محمد مصطفی (صلی الله علیه وآله) می فرمایند: «اذا جاءکم من ترضون دینه و امانته یخطب (الیکم) فزوجوه . . .»; (ترجمه میزان الحکمه، ج 5، ص 2256، ح 7837 . ) هر گاه کسی به خواستگاری نزد شما آمد و دینداری و امانتداری (اخلاق) او را پسندیدید، به او زن بدهید.